Nguyễn Xuân Hải, Nguyễn Thị Thùy Ngân, Hồ Ngọc Ninh,

Nguyễn Tất Thắng, Ngô Hạnh Ngân, Bùi Thị Nga

Khoa Du lịch và Ngoại ngữ, Học viện Nông nghiệp Việt Nam

Tóm tắt

Nghiên cứu đánh giá thực trạng phát triển các sản phẩm du lịch mũi nhọn tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam, tập trung vào các sản phẩm du lịch sinh thái, học thuật và nông nghiệp. Kết quả nghiên cứu cho thấy, Học viện sở hữu tiềm năng lớn để phát triển các sản phẩm du lịch bền vững gắn liền với giáo dục nông nghiệp và bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, công tác phát triển du lịch hiện tại gặp phải nhiều thách thức do thiếu cơ sở hạ tầng, chiến lược quảng bá chưa hiệu quả, nguồn nhân lực chưa được đào tạo chuyên sâu. Nghiên cứu đề xuất các giải pháp như đầu tư vào cơ sở vật chất, nâng cao chất lượng dịch vụ, xây dựng chiến lược marketing mạnh mẽ và đào tạo nhân lực chuyên môn, nhằm phát triển du lịch bền vững tại Học viện.

Từ khóa: Phát triển du lịch, sản phẩm du lịch mũi nhọn, du lịch sinh thái, du lịch học thuật, du lịch nông nghiệp, Học viện Nông nghiệp Việt Nam

Summary

The study evaluates the current development of priority tourism products at Viet Nam National University of Agriculture, focusing on ecotourism, academic tourism, and agritourism. The findings indicate that the university holds significant potential to develop sustainable tourism products integrated with agricultural education and environmental protection. However, the current tourism development efforts face challenges, including inadequate infrastructure, ineffective promotional strategies, and insufficient specialized workforce training. The study proposes solutions such as investing in infrastructure, improving service quality, formulating robust marketing strategies, and providing specialized workforce training to promote sustainable tourism development at the university.

Keywords: Tourism development, priority tourism products, ecotourism, academic tourism, agritourism, Viet Nam National University of Agriculture

ĐẶT VẤN ĐỀ

Trong bối cảnh ngành du lịch (DL) ngày càng phát triển mạnh mẽ trên toàn cầu, việc xây dựng và phát triển các sản phẩm DL mũi nhọn trở thành yếu tố quan trọng giúp các địa phương, tổ chức tận dụng tối đa tiềm năng tài nguyên của mình. Đối với các trường đại học, đặc biệt là những cơ sở có thế mạnh trong nghiên cứu và đào tạo nông nghiệp, việc kết hợp giữa giáo dục và DL không chỉ giúp nâng cao giá trị thương hiệu mà còn góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của cộng đồng và xã hội.

Học viện Nông nghiệp Việt Nam (VNUA) là một trong những cơ sở giáo dục có nhiều tiềm năng tự nhiên và tài nguyên DL phong phú như các mô hình nông nghiệp hữu cơ, DL sinh thái, DL học thuật, cùng đội ngũ giảng viên, sinh viên giàu kinh nghiệm nghiên cứu. Tuy nhiên, việc phát triển các sản phẩm DL tại Học viện vẫn còn gặp nhiều khó khăn, bao gồm vấn đề về cơ sở hạ tầng, chất lượng dịch vụ và công tác quảng bá, xúc tiến DL.

Mặc dù VNUA đã và đang triển khai một số hoạt động DL như tham quan học thuật, DL sinh thái và nông nghiệp, nhưng các sản phẩm này chưa được khai thác tối đa, chưa có sự kết nối chặt chẽ và thiếu một chiến lược phát triển lâu dài. Vì vậy, việc nghiên cứu và phát triển các sản phẩm DL mũi nhọn tại VNUA trở thành một nhiệm vụ cấp bách và cần thiết, nhằm phát huy thế mạnh của Trường và đóng góp vào sự phát triển bền vững của ngành DL.

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Để thực hiện nghiên cứu này, nhóm tác giả đã tiến hành phỏng vấn 30 cán bộ của các khoa, trung tâm, công ty, đơn vị kinh doanh dịch vụ DL của VNUA; đại diện 10 doanh nghiệp bên ngoài có ký kết hợp tác phát triển với VNUA; 30 du khách đã từng trải nghiệm các sản phẩm DL tại VNUA. Số liệu sau khi thu thập được xử lý bằng phần mềm Excel và SPSS22. Nghiên cứu sử dụng cách viết số thập phân theo chuẩn quốc tế.

THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM DU LỊCH MŨI NHỌN CỦA HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM

Bảng 1: Bảng đánh giá thực trạng

Nguồn: Nhóm tác giả tổng hợp

Kết quả khảo sát tại Bảng 1 cho thấy:

Du lịch trải nghiệm sinh thái được đánh giá tương đối cao với 4.4 điểm. DL sinh thái trải nghiệm tại VNUA cung cấp các hoạt động thú vị và bổ ích như du thuyền, chèo thuyền, bơi lội, trượt cỏ và cưỡi ngựa, giúp các đối tượng khách du lịch như học sinh phát triển kỹ năng vận động, tư duy chiến lược và phối hợp nhóm. Các khu vực như bảo tàng nông nghiệp, khu vui chơi liên hoàn và vườn cổ tích kích thích sự sáng tạo của trẻ em. Hoạt động chăm sóc vật nuôi như ngựa, cừu, dê và thỏ tạo cơ hội học sinh tìm hiểu và phát triển lòng yêu thương động vật. Trung tâm V-ECO cung cấp môi trường học tập về nông nghiệp bền vững qua việc trồng cây trong nhà lưới, giúp học sinh nắm vững kỹ thuật trồng trọt hiện đại và sản xuất nông sản sạch.

Tham quan các mô hình nghiên cứu hiện đại của VNUA được đánh giá tương đối cao với 4.6 điểm. Học sinh và du khách tìm hiểu các mô hình nghiên cứu khoa học tiên tiến trong lĩnh vực nông nghiệp như ở Khoa Thủy sản tìm hiểu về các mô hình nuôi cá, tôm công nghệ cao và các kỹ thuật cải tiến trong nuôi trồng thủy sản; Viện Nghiên cứu và Phát triển Nấm ăn và Nấm dược liệu, tìm hiểu phương pháp trồng nấm sạch và ứng dụng nấm trong y học; Viện Sinh học Nông nghiệp; Trung tâm nghiên cứu Ong...

Dịch vụ vận chuyển được đánh giá rất cao với 5 điểm. VNUA đã triển khai dịch vụ vận chuyển tiện ích với 10 chiếc xe điện, phục vụ du khách tham quan khuôn viên của VNUA. Đây là một sáng kiến giúp thuận tiện cho du khách trong việc tìm hiểu cũng như tạo nên một ấn tượng tốt đẹp về môi trường học tập tại VNUA. Đặc biệt, dịch vụ này chưa thu phí.

Dịch vụ quà lưu niệm được đánh giá tích cực. VNUA cũng cung cấp một loạt các sản phẩm đặc trưng và độc đáo cho du khách, giúp họ mang về những kỷ niệm đặc sắc về chuyến thăm. Tại Trung tâm xuất sắc và đổi mới sáng tạo, du khách có thể thưởng thức trà sen cao cấp, nấm và các sản phẩm từ nấm dược liệu được nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu và Phát triển nấm ăn, nấm dược liệu. Đây là những sản phẩm gắn liền với nghiên cứu khoa học của VNUA, đồng thời cũng là những món quà ý nghĩa cho du khách. Bên cạnh đó, du khách có thể mua các sản phẩm cá đặc sản tại Khoa Thủy sản và mua cây giống tại Vườn thực vật của trường. Ngoài ra, Công ty VNUA Pharma có nơi trưng bày và bán các sản phẩm khoa học từ các khoa như Viện Nấm, Viện Vi Tảo và Khoa Công nghệ Thực phẩm, cũng là một địa điểm lý tưởng để du khách tìm mua những sản phẩm đặc sản, đồng thời góp phần giới thiệu các thành tựu nghiên cứu của VNUA.

Công tác quy hoạch phát triển du lịch

Mức độ đánh giá về công tác quy hoạch phát triển DL tại VNUA khá cao, nhưng sự chênh lệch về điểm số Min = 3 cho thấy, quy hoạch chưa đồng bộ. VNUA đã chú trọng phát triển các sản phẩm DL học thuật, nghiên cứu khoa học và DL sinh thái, kết hợp giáo dục với DL, tuy nhiên quy hoạch phát triển DL chưa đồng bộ và thiếu cơ sở hạ tầng phục vụ du khách, như khu nghỉ dưỡng và các dịch vụ giải trí hiện đại. Mặc dù VNUA có tiềm năng lớn với các mô hình nông nghiệp, thủy sản và nghiên cứu khoa học, nhưng các sản phẩm DL vẫn chưa được thiết kế chuyên nghiệp và chưa thực sự thu hút du khách.

Đầu tư cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch

VNUA có vị trí địa lý thuận lợi với hệ thống giao thông nội bộ được bê tông hóa, giúp việc di chuyển trong khuôn viên trở nên dễ dàng và thuận tiện cho du khách, học sinh và sinh viên. Hệ thống nước sạch được cấp từ Nhà máy nước mặt sông Đuống và giếng khoan tại khu Trung tâm sinh thái giáo dục V-ECO, đảm bảo cung cấp nguồn nước ổn định và sạch cho các hoạt động DL. Hệ thống điện được cấp từ trạm 110/22KV Trâu Quỳ, với công suất cao và có mạng lưới điện hạ thế đi ngầm đảm bảo tính thẩm mỹ và an toàn cho khu vực DL. Hệ thống thu gom và xử lý chất thải được thực hiện nghiêm ngặt với việc phân loại rác thải thành 2 nhóm chính: nhóm tái sử dụng và nhóm xử lý theo quy định pháp luật. Công tác này đảm bảo vệ sinh môi trường và đáp ứng yêu cầu của du khách về môi trường sạch, xanh.

Bên cạnh đó, Trung tâm Nghiên cứu xuất sắc và Đổi mới sáng tạo với 20 phòng nghiên cứu hiện đại, chuyên sâu, là nơi hoạt động của các nhóm Nghiên cứu tinh hoa, Nghiên cứu xuất sắc, Nghiên cứu mạnh với mục tiêu tạo ra các sản phẩm đột phá cho ngành nông nghiệp và môi trường…. Đây cũng là nơi trưng bày và bán các sản phẩm của khoa học công nghệ, nghiên cứu của các nhóm nghiên cứu của Học Viện.

Tuy nhiên, cơ sở vật chất phục vụ các hoạt động trải nghiệm thực hành tại các khoa của VNUA vẫn đang đối mặt với tình trạng xuống cấp và thiếu hụt nghiêm trọng. Các phòng thí nghiệm tại nhiều khoa, không gian dành cho thực nghiệm hiện đại vẫn còn thiếu. Tình trạng này ảnh hưởng đến chất lượng các chương trình giáo dục, nghiên cứu và DL học thuật, làm giảm tính hiệu quả của các mô hình nghiên cứu và tham quan thực tế, vốn là sản phẩm DL học thuật đặc trưng của VNUA. Thiếu thốn cơ sở vật chất trong các khu vực cần thiết cho thực hành làm giảm chất lượng trải nghiệm của du khách và sinh viên khi tham gia vào các hoạt động nghiên cứu và khám phá tại VNUA.

Nguồn nhân lực du lịch

Nguồn nhân lực phục vụ DL tại các cơ sở của VNUA, đặc biệt tại Trung tâm sinh thái giáo dục V-ECO, đang đối mặt với một số thách thức về sự chuyên nghiệp và kỹ năng nghiệp vụ. Tại Trung tâm, đội ngũ nhân sự chủ chốt gồm 9 nhân viên và khoảng 40 nhân viên thời vụ là sinh viên của VNUA (những người sẽ gia nhập khi có lượng khách đông). Tuy nhiên, nhân sự tại đây chưa được đào tạo bài bản về các kỹ năng chuyên môn DL, ảnh hưởng đến chất lượng phục vụ khách hàng và khả năng duy trì các dịch vụ DL đẳng cấp. Bên cạnh đó, các khoa chuyên môn như Khoa Thủy sản, Khoa Thú y, Viện Nghiên cứu và Phát triển nấm ăn, nấm dược liệu, Trung tâm nghiên cứu ong và nuôi ong nhiệt đới, Vườn Thực vật, Khoa Nông học... đang sở hữu một đội ngũ cán bộ giảng viên giàu kinh nghiệm, gồm các Giáo sư, Phó giáo sư, Tiến sĩ, Thạc sĩ có kiến thức sâu rộng trong chuyên ngành và tâm huyết với công tác giảng dạy. Các giảng viên này, mặc dù có sự am hiểu chuyên môn vững vàng, nhưng chưa được đào tạo để chuyển giao kỹ năng phục vụ khách tham quan hay đào tạo sinh viên về các kỹ năng thực hành DL chuyên nghiệp.

Công tác tuyên truyền, quảng bá du lịch

Các hoạt động xúc tiến và quảng bá DL tại VNUA hiện nay chủ yếu được thực hiện qua website của VNUA và các Khoa. Mặc dù thiết kế đẹp và hình ảnh rõ ràng, nhưng các bài viết về DL chưa thu hút mạnh mẽ, thiếu nội dung đa dạng và thông tin cập nhật thường xuyên, dẫn đến hiệu quả quảng bá chưa như kỳ vọng. Hơn nữa, VNUA chưa có cán bộ chuyên trách về truyền thông và quảng bá DL, khiến việc phát triển nội dung trên website thiếu định hướng và chuyên nghiệp. VNUA đã hợp tác với khoảng 20 công ty DL, nhưng việc hợp tác này chưa được xây dựng dài hạn với chiến lược rõ ràng. Hệ thống bảng chỉ dẫn và thông tin tại các khu vực như V-ECO còn thiếu đầu tư, ảnh hưởng đến sự thuận tiện và hiệu quả trong việc hướng dẫn du khách.

Công tác quản lý của VNUA về du lịch

Công tác quản lý DL tại VNUA hiện tại thiếu một bộ phận chuyên trách, dẫn đến sự thiếu đồng bộ trong việc xây dựng và triển khai các kế hoạch phát triển DL bền vững. Công tác quản lý và điều phối hoạt động DL vẫn còn rời rạc, thiếu hệ thống và liên kết chặt chẽ giữa các đơn vị. Các Khoa, Trung tâm và đơn vị phụ trách DL hiện nay làm việc độc lập mà chưa có chiến lược quản lý thống nhất, dẫn đến thiếu sự phối hợp trong việc xây dựng tuyến điểm DL, thiếu kết nối giữa các mô hình DL. Công tác giám sát và đánh giá chất lượng dịch vụ DL tại VNUA cũng gặp nhiều khó khăn, khi các sản phẩm như Trung tâm sinh thái giáo dục V-ECO và các mô hình nghiên cứu chưa có hệ thống đánh giá và cải tiến thường xuyên. Các dịch vụ phục vụ du khách chưa được kiểm tra định kỳ, ảnh hưởng đến sự hài lòng của du khách. Mặc dù VNUA có một số chính sách hỗ trợ DL, nhưng việc triển khai vẫn thiếu sự rõ ràng và thiếu đủ nguồn lực để thực hiện hiệu quả, đặc biệt là thiếu nguồn lực tài chính và cán bộ quản lý có chuyên môn sâu về DL.

MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐỀ XUẤT

Nhằm phát triển DL mũi nhọn của VNUA, theo chúng tôi, cần thực hiện một số giải pháp sau:

Một là, xây dựng các tour DL tham quan mô hình sản xuất nông nghiệp hữu cơ, các khu vực trồng trọt và chăn nuôi bền vững trong khuôn viên VNUA, kết hợp với các đối tác địa phương như các hợp tác xã và doanh nghiệp, tạo cơ hội trải nghiệm thực tế cho du khách về quy trình sản xuất nông sản sạch và bền vững. Các tour này có thể mở rộng sang các khu vực nghiên cứu và thí nghiệm để du khách được trực tiếp tham gia vào các hoạt động sản xuất thực tế.

Hai là, tổ chức các hoạt động DL nông nghiệp thực tế, chẳng hạn như thu hoạch nông sản, trồng cây hoặc chăm sóc động vật, đặc biệt dành cho sinh viên, học sinh và du khách quốc tế. Các hoạt động này sẽ giúp nâng cao nhận thức về nông nghiệp bền vững và mang lại những trải nghiệm thú vị trong việc tiếp xúc trực tiếp với cây trồng, vật nuôi và quy trình sản xuất thực tế.

Ba là, kết hợp với các nhà khoa học, giảng viên và chuyên gia trong lĩnh vực nông nghiệp để giới thiệu các công nghệ hiện đại và nghiên cứu về nông nghiệp bền vững, chẳng hạn như công nghệ trồng trọt, chăn nuôi và bảo vệ môi trường. Điều này không chỉ giúp du khách tìm hiểu sâu hơn về nông nghiệp mà còn giúp VNUA phát huy thế mạnh của mình trong việc chuyển giao công nghệ và kiến thức.

Bốn là, tổ chức các khóa học ngắn hạn về nông nghiệp hữu cơ và quản lý sản xuất nông nghiệp cho du khách và sinh viên. Các khóa học này sẽ giúp nâng cao kỹ năng của những người tham gia trong việc sản xuất và quản lý nông sản sạch, từ đó giúp họ áp dụng kiến thức vào thực tế hoặc phát triển các mô hình nông nghiệp bền vững tại địa phương của mình.

Năm là, phát triển các tour nghiên cứu chuyên sâu về nông nghiệp sạch và bền vững, bao gồm các chuyến tham quan thực tế tại các khu vực thực hành của VNUA. Các tour này sẽ giúp du khách và sinh viên hiểu rõ hơn về quy trình nông nghiệp hiện đại, các phương pháp bảo vệ môi trường trong sản xuất, cũng như sự kết hợp giữa công nghệ và nghiên cứu khoa học trong ngành nông nghiệp.

Sáu là, xây dựng các chương trình DL sinh thái với sự tham gia của du khách vào các hoạt động bảo tồn và nghiên cứu về hệ sinh thái, tài nguyên thiên nhiên và sự đa dạng sinh học của khu vực VNUA. Các hoạt động này có thể bao gồm tham quan các khu vực bảo vệ động thực vật, trồng cây bản địa và tham gia vào các dự án bảo vệ môi trường, giúp nâng cao nhận thức về bảo vệ tài nguyên thiên nhiên.

Bảy là, cải tạo và nâng cấp các cơ sở lưu trú như khách sạn, nhà nghỉ, và nhà hàng trong khuôn viên VNUA để đáp ứng nhu cầu lưu trú của du khách. VNUA có thể phát triển các mô hình lưu trú, như Bungalow và Villa với giá cả hợp lý, phục vụ cho các đoàn khách lớn hoặc gia đình. Các khu vực lưu trú này cần được trang bị đầy đủ tiện nghi hiện đại, tạo không gian thoải mái cho du khách, đồng thời phục vụ các hoạt động DL sinh thái và giáo dục.

Tám là, tổ chức các sự kiện văn hóa, nghệ thuật và thể thao, chẳng hạn như biểu diễn âm nhạc truyền thống, múa dân gian, hội thảo về nông nghiệp bền vững và các hoạt động thể thao ngoài trời cho du khách tham gia. Việc tổ chức các sự kiện này không chỉ tạo cơ hội giao lưu văn hóa, mà còn nâng cao trải nghiệm của du khách khi tham gia vào các hoạt động tương tác, giúp quảng bá các giá trị văn hóa truyền thống của VNUA và cộng đồng địa phương.

Chín là, xây dựng chính sách marketing mạnh mẽ, sử dụng các nền tảng truyền thông, mạng xã hội và các kênh trực tuyến để quảng bá các sản phẩm DL mũi nhọn của VNUA. Điều này có thể bao gồm việc tạo các chiến dịch quảng bá trên Facebook, Instagram và YouTube, đồng thời tổ chức các buổi livestream, video giới thiệu các sản phẩm DL tại VNUA, nhằm thu hút du khách quốc tế và các đối tượng khách hàng mục tiêu.

Mười là, xây dựng các chiến lược hợp tác dài hạn với các công ty DL trong và ngoài nước để mở rộng thị trường, kết hợp giữa DL học thuật và DL thực tế. Các đối tác DL sẽ hỗ trợ trong việc tổ chức các tour DL, phát triển các chương trình khuyến mãi, đồng thời quảng bá các sản phẩm DL của VNUA ra thị trường quốc tế.

Mười một là, đào tạo đội ngũ nhân lực chuyên nghiệp trong lĩnh vực DL, bao gồm nhân viên lễ tân, hướng dẫn viên và quản lý, nhằm đảm bảo chất lượng dịch vụ và hiệu quả quản lý các hoạt động DL tại VNUA. VNUA cần tổ chức các khóa đào tạo chuyên môn về kỹ năng chăm sóc khách hàng, tổ chức sự kiện, và quản lý DL bền vững để nâng cao chất lượng dịch vụ DL và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của du khách.

Tài liệu tham khảo:

1. Haisheng, H., Hu, M., & Li, P. (2022). Resilience in tourism after COVID-19: A multi-dimensional analysis. Journal of Tourism Research, 34(2), 210-227.

2. Lê Minh Anh (2022). Phát triển DL tại các trường đại học ở Việt Nam: Tiềm năng và thách thức. Tạp chí Nghiên cứu DL Việt Nam, 15(4), 45-59.

3. Nguyễn Tuấn Anh (2021). Giải pháp phát triển DL cho tỉnh Thừa Thiên Huế trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Tạp chí Du lịch và Kinh tế, 6(3), 24-35.

4. Nguyễn Thị Thu Trang (2023). Giải pháp phát triển DL bền vững sau đại dịch Covid-19 tại Việt Nam. Tạp chí Khoa học du lịch, 10(1), 67-82.

5. UNWTO (2020). Tourism and the COVID-19 pandemic: Impacts and recommendations. World Tourism Organization, retrieved from https://www.unwto.org/covid-19-and-tourism.