Nguyễn Khắc Khang

Giám đốc nền tảng Sohuutritue.vn

Học viên lớp cao học Chính sách công, Học viện Khoa học xã hội Việt Nam

Tóm tắt

Trong bối cảnh kinh tế tri thức và đổi mới sáng tạo trở thành động lực tăng trưởng, tài sản trí tuệ ngày càng giữ vai trò then chốt đối trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh của địa phương. Tỉnh Trà Vinh (cũ) là trường hợp cho thấy cả cơ hội và thách thức trong việc chuyển hóa chính sách sở hữu trí tuệ thành giá trị thực tiễn. Bài viết phân tích khung pháp lý, nội dung chính sách hỗ trợ đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ của địa phương này; tổng hợp kết quả giai đoạn 2020-2024; nhận diện vấn đề đặt ra, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực thi trong thời gian tới.

Từ khóa: Sở hữu trí tuệ, nhãn hiệu, kiểu dáng công nghiệp, sáng chế/giải pháp hữu ích, chính sách hỗ trợ, tỉnh Trà Vinh (cũ)

Summary

In the context of the knowledge economy and innovation serving as key drivers of growth, intellectual property has become increasingly critical in enhancing local competitiveness. Tra Vinh province (former) illustrates both opportunities and challenges in transforming intellectual property policies into practical value. This article analyzes the legal framework and local support policies for intellectual property registration, summarizes the results from 2020-2024, identifies emerging issues, and proposes solutions to improve implementation effectiveness in the coming period.

Keywords: Intellectual property, trademarks, industrial designs, patents/utility solutions, support policies, Tra Vinh province (former)

ĐẶT VẤN ĐỀ

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự trỗi dậy mạnh mẽ của nền kinh tế tri thức, tài sản trí tuệ (TSTT) đã vượt qua vai trò của một khái niệm pháp lý đơn thuần để trở thành một nguồn lực chiến lược, một công cụ quyết định năng lực cạnh tranh và phát triển của mỗi quốc gia, địa phương.

Việt Nam đã xác lập định hướng phát triển dựa trên khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo, trong đó Chiến lược sở hữu trí tuệ (SHTT) đến năm 2030 ban hành theo Quyết định số 1068/QĐ-TTg (2029) đặt mục tiêu đưa SHTT trở thành động lực tăng trưởng. Ở cấp địa phương, việc cụ thể hóa chiến lược bằng cơ chế hỗ trợ đăng ký bảo hộ SHTT cho doanh nghiệp và các chủ thể liên quan giúp giảm rào cản chi phí, thúc đẩy việc hình thành, bảo vệ và khai thác TSTT.

Với đặc thù cơ cấu kinh tế đa dạng và nhiều sản phẩm bản địa có tiềm năng tạo lập quyền (dừa sáp, thủy - hải sản và nhiều loại sản phẩm OCOP khác), tỉnh Trà Vinh (nay đã hợp nhất với Vĩnh Long và Bến Tre thành tỉnh Vĩnh Long) là một trường hợp nghiên cứu điển hình cho thấy cả cơ hội và thách thức trong việc chuyển hóa chính sách SHTT thành giá trị thực tiễn. Những tài sản bản địa này chính là “nguyên liệu thô” quý giá để kiến tạo nên các TSTT có sức cạnh tranh cao như chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu chứng nhận và nhãn hiệu tập thể, từ đó nâng cao giá trị gia tăng và cải thiện đời sống người dân. Bài viết này phân tích khung pháp lý và nội dung chính sách hỗ trợ đăng ký bảo hộ SHTT của tỉnh Trà Vinh (cũ); tổng hợp kết quả giai đoạn 2020-2024, nhận diện các vấn đề còn tồn tại, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực thi trong thời gian tới.

CƠ SỞ PHÁP LÝ VỀ HỖ TRỢ ĐĂNG KÝ BẢO HỘ SỞ HỮU TRÍ TUỆ

Hệ thống cơ sở pháp lý chung

Nền tảng cơ sở pháp lý chung phục vụ cho quá trình xác lập quyền và bảo vệ quyền SHTT tại Việt Nam là Luật SHTT và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật SHTT.

Hệ thống cơ sở pháp lý của địa phương

Tỉnh Trà Vinh đã thể hiện sự chủ động trong việc quy định chi tiết các chủ trương, chính sách của Nhà nước về SHTT. Trong đó, Tỉnh đã ban hành Kế hoạch số 71/KH-UBND (2020) thực hiện Chiến lược về SHTT trên địa bàn giai đoạn 2020-2030, đặt ra lộ trình tổng thể để thực hiện các chính sách về SHTT của địa phương. Bên cạnh đó, Tỉnh cũng đã ban hành Quyết định số 29/2021/QĐ-UBND thể chế hóa quy trình quản lý các nhiệm vụ khoa học và công nghệ (KH&CN), phát triển TSTT. Trọng tâm của cơ chế hỗ trợ tài chính nằm ở 2 văn bản của HĐND là Nghị quyết 80/2019/NQ-HĐND và văn bản thay thế nó là Nghị quyết 08/2024/NQ-HĐND.

Với hệ thống cơ sở pháp lý thống nhất, toàn diện từ Trung ương tới địa phương như trên, tỉnh Trà Vinh có hệ thống cơ sở pháp lý đầy đủ, tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai các chính sách hỗ trợ đăng ký bảo hộ SHTT trên địa bàn.

Nội dung các chính sách hỗ trợ cụ thể

Chính sách hỗ trợ đăng ký bảo hộ TSTT tại Trà Vinh bao gồm hỗ trợ kinh phí tạo lập và đăng ký bảo hộ đối với các đối tượng sở hữu công nghiệp. Mức hỗ trợ có sự thay đổi đáng kể sau ngày 9/7 2024, khi Nghị quyết số 08/2024/NQ-HĐND của HĐND tỉnh có hiệu lực.

Hỗ trợ kinh phí đăng ký bảo hộ nhãn hiệu

- Đăng ký nhãn hiệu (NH) ở trong nước: Mức kinh phí hỗ trợ áp dụng trước ngày 9/7/2024 là 70% kinh phí thực hiện/đơn đăng ký NH thông thường, tối đa không quá 8 triệu đồng. Mức hỗ trợ tối đa đối với đăng ký NH tập thể là không quá 30 triệu đồng. Mức kinh phí hỗ trợ áp dụng sau ngày 9/7/2024 là 15 triệu đồng.

- Đăng ký NH ở nước ngoài: Mức hỗ trợ là 70% kinh phí đăng ký NH nhưng tối đa không quá 60 triệu đồng; hỗ trợ trong phạm vi 10 nước theo Thỏa ước Madrid (Thỏa ước Madrid về đăng ký NH là một hiệp định quốc tế được ký kết từ năm 1891 nhằm giúp cho việc đăng ký NH tại nhiều quốc gia thông qua một đơn đăng ký duy nhất nộp tại Tổ chức SHTT thế giới (WIPO). Tính đến tháng 6/2025, hệ thống Madrid có 115 thành viên, bao gồm 113 quốc gia và 2 tổ chức liên chính phủ là Liên minh châu Âu (EU) và Tổ chức SHTT châu Phi (OAPI), đại diện cho khoảng 80% hoạt động thương mại toàn cầu).

Điều kiện hỗ trợ: Là tổ chức, cá nhân có địa chỉ tại tỉnh Trà Vinh; có đơn đăng ký NH được Cục SHTT ban hành quyết định chấp nhận đơn hợp lệ (áp dụng đối với các hồ sơ xin hỗ trợ kinh phí nộp trước ngày 9/7/2024) hoặc có văn bằng bảo hộ, tức là giấy chứng nhận đăng ký NH (áp dụng đối với các hồ sơ xin hỗ trợ kinh phí nộp sau ngày 9/7/2024).

Hỗ trợ kinh phí đăng ký bảo hộ kiểu dáng công nghiệp

- Đăng ký ở trong nước: Mức kinh phí hỗ trợ áp dụng trước ngày 9/7/ 2024 là 70% kinh phí thực hiện/đơn đăng ký thông thường, tối đa không quá 15 triệu đồng. Mức kinh phí hỗ trợ áp dụng sau ngày 9/7/2024 là một mức 15 triệu đồng (không áp dụng theo tỷ lệ % như trước đó).

- Đăng ký ở nước ngoài: Hỗ trợ 70% kinh phí đăng ký kiểu dáng công nghiệp (KDCN) ở nước ngoài, nhưng tối đa không quá 60 triệu đồng; hỗ trợ trong phạm vi 5 nước theo Thỏa ước La Hay về đăng ký quốc tế KDCN (Hệ thống La Hay (Hague System) là hiệp định quốc tế được quản lý bởi WIPO, cho phép các cá nhân và tổ chức đăng ký KDCN tại nhiều quốc gia thành viên chỉ thông qua một đơn quốc tế duy nhất nộp tại WIPO, thay vì phải nộp riêng lẻ tại từng quốc gia. Việt Nam chính thức gia nhập Thỏa ước La Hay vào năm 2019. Hiện nay, hệ thống La Hay có tổng cộng 79 thành viên bao gồm cả các quốc gia và tổ chức liên chính phủ như EU. Việc sử dụng hệ thống này giúp đơn giản hóa quy trình đăng ký, tiết kiệm chi phí và tăng khả năng bảo vệ quyền SHCN trên phạm vi quốc tế).

Điều kiện hỗ trợ: Là tổ chức, cá nhân có địa chỉ tại Trà Vinh; có đơn đăng ký KDCN đã được Cục SHTT ban hành quyết định chấp nhận đơn hợp lệ (áp dụng đối với các hồ sơ xin hỗ trợ kinh phí nộp trước ngày 9/7/2024) hoặc có văn bằng bảo hộ, tức là bằng độc quyền đăng ký KDCN (áp dụng đối với các hồ sơ xin hỗ trợ kinh phí nộp sau ngày 9/7/2024).

Hỗ trợ kinh phí đăng ký bảo hộ sáng chế/giải pháp hữu ích

- Đăng ký ở trong nước: Mức kinh phí hỗ trợ đăng ký bảo hộ là 30 triệu đồng cho mỗi đơn đăng ký. Ngoài ra, trong quá trình thực hiện sáng chế (SC), tổ chức cá nhân được hỗ trợ trực tiếp 20 triệu đồng. Đây là kinh phí hỗ trợ để các tổ chức, cá nhân có thêm kinh phí nghiên cứu, chế tạo, mua nguyên vật liệu, năng lượng phục vụ quá trình nghiên cứu, vận hành thử nghiệm các giải pháp hữu ích (GPHI).

- Đăng ký ở nước ngoài: Hỗ trợ đăng ký bảo hộ SC/GPHI ở nước ngoài theo Hiệp ước PCT là 70% kinh phí đăng ký nhưng không quá 60 triệu đồng cho mỗi đơn đăng ký (tính đến tháng 6/2025, Hiệp ước PCT có 157 quốc gia thành viên, chiếm gần như toàn bộ các nền kinh tế lớn trên thế giới. Việc tham gia PCT giúp doanh nghiệp và nhà sáng chế Việt Nam tiếp cận thị trường quốc tế một cách hiệu quả và tiết kiệm hơn trong việc bảo hộ SC).

Điều kiện hỗ trợ: Là tổ chức, cá nhân có địa chỉ tại Trà Vinh; có đơn đăng ký SC/GPHI đã được Cục SHTT ban hành quyết định chấp nhận đơn hợp lệ. Chính sách hỗ trợ không thay đổi về điều kiện trong quá trình triển khai từ năm 2020 đến nay.

Hỗ trợ kinh phí đăng ký công nhận giống cây trồng mới

Chính sách mới áp dụng đối với đối tượng giống cây trồng kể từ ngày 9/7/ 2024 theo quy định của Nghị quyết số 08/2024/NQ-HĐND của HĐND tỉnh Trà Vinh. Cụ thể:

- Đăng ký ở trong nước: Hỗ trợ kinh phí đăng ký công nhận giống cây trồng mới là 30 triệu đồng cho mỗi đơn đăng ký.

- Đăng ký ở nước ngoài: Mức kinh phí hỗ trợ đăng ký công nhận giống cây trồng mới là 60 triệu đồng cho mỗi đơn đăng ký.

Điều kiện hỗ trợ: Là tổ chức, cá nhân có địa chỉ tại Trà Vinh; có đơn đăng ký công nhận giống cây trồng mới đã được Cục Trồng trọt ban hành quyết định chấp nhận đơn hợp lệ.

KẾT QUẢ VÀ NHỮNG TỒN TẠI, HẠN CHẾ TRONG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH HỖ TRỢ ĐĂNG KÝ BẢO HỘ SỞ HỮU TRÍ TUỆ TẠI TRÀ VINH GIAI ĐOẠN 2020-2024

Những kết quả nổi bật

Kết quả thực hiện chính sách hỗ trợ đăng ký bảo hộ SHTT tại tỉnh Trà Vinh giai đoạn 2020-2024 được thể hiện tại Bảng.

Bảng: Tóm tắt kết quả thực hiện chính sách hỗ trợ bảo hộ sở hữu trí tuệ tại Trà Vinh giai đoạn 2020-2024

Nguồn: Tác giả tổng hợp

Nhìn chung, chính sách đã có hiệu quả trong việc thúc đẩy đăng ký SHTT, đặc biệt là thông qua các dự án lớn do Nhà nước tài trợ. Các dự án này tập trung vào các sản phẩm đặc trưng của Tỉnh (dừa sáp, tôm, lúa hữu cơ) và đã đạt được những kết quả cụ thể, như việc cấp văn bằng bảo hộ chỉ dẫn địa lý và nhãn hiệu chứng nhận.

Một số tồn tại, hạn chế

Quá trình thực hiện chính sách hỗ trợ đăng ký SHTT tại tỉnh Trà Vinh trong giai đoạn 2020-2024 còn tồn tại một số vấn đề. Điểm đáng lo ngại nhất là sự tham gia không đồng đều từ phía doanh nghiệp. Việc không có hồ sơ đề nghị hỗ trợ tài chính từ doanh nghiệp trong 2 năm 2020 và 2024 cho thấy lỗ hổng trong chính sách hoặc quá trình thực thi. Điều này có thể xuất phát từ việc doanh nghiệp chưa nắm bắt được thông tin, thủ tục phức tạp hoặc các điều kiện hỗ trợ không còn phù hợp với thực tiễn. Chẳng hạn, trong năm 2024, việc thay đổi điều kiện hỗ trợ từ "quyết định chấp nhận đơn hợp lệ" sang "có văn bằng bảo hộ" đã làm giảm ý nghĩa và hiệu quả của chính sách, kéo dài thời gian chờ đợi nhận hỗ trợ. Chính sách hỗ trợ tại Trà Vinh có vẻ tập trung nhiều hơn vào các dự án lớn, có sự tham gia của Nhà nước (chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu chứng nhận), thay vì các đơn đăng ký nhãn hiệu, kiểu dáng công nghiệp riêng lẻ của doanh nghiệp. Mặc dù tỉnh có tiềm năng lớn về sản phẩm nông nghiệp và các làng nghề truyền thống, nhưng số lượng hồ sơ được hỗ trợ trực tiếp cho doanh nghiệp còn rất khiêm tốn… Qua phân tích kết quả thực hiện chính sách hỗ trợ đăng ký SHTT tại tỉnh Trà Vinh trong giai đoạn 2020-2024, có thể thấy một số tồn tại, hạn chế cụ thể sau:

Đối với nội dung chính sách hỗ trợ

Tỉnh bổ sung thêm đối tượng quyền SHTT được hỗ trợ đó là hỗ trợ về đăng ký công nhận giống cây trồng mới. Đây là đối tượng quyền SHTT rất mới đối với doanh nghiệp, nên việc bổ sung là hết sức thiết thực đối với doanh nghiệp của địa phương. Tuy nhiên, cũng do đây là đối tượng quyền SHTT rất mới, nên nhiều doanh nghiệp, và thậm chí các nhà khoa học về nông nghiệp cũng chưa nắm được các quy định pháp luật về bảo hộ giống cây trồng để đăng ký bảo hộ và bảo vệ quyền SHTT của mình.

Giai đoạn năm 2020-2024 tại Trà Vinh không có bất cứ hội thảo, hội nghị, hay lớp tập huấn phổ biến kiến thức pháp luật về giống cây trồng nào được tổ chức. Do vậy, mặc dù chính sách về hỗ trợ chi phí đăng ký công nhận giống cây trồng mới đã được áp dụng từ ngày 19/7/2024, nhưng chưa có doanh nghiệp nào nộp hồ sơ đề nghị hỗ trợ.

Về điều kiện hỗ trợ

Chính sách hỗ trợ đăng ký bảo hộ SHTT tại tỉnh Trà Vinh giai đoạn 2020-2024 có sự thay đổi lớn về điều kiện hỗ trợ. Cụ thể, theo Nghị quyết số 80/2019/NQ-HĐND ngày 12/4/2019 của HĐND tỉnh, các đối tượng NH và KDCN được nhận hỗ trợ kinh phí đăng ký khi đã được Cục SHTT ban hành quyết định chấp nhận đơn hợp lệ cho hồ sơ đăng ký. Tuy nhiên, Nghị quyết số 08/2024/NQ-HĐND của HĐND tỉnh có hiệu lực từ ngày 19/7/2024 áp dụng điều kiện hồ sơ đăng ký NH, KDCN để được nhận hỗ trợ kinh phí từ Sở KH&CN thì phải được Cục SHTT cấp văn bằng bảo hộ (Giấy chứng nhận đăng ký NH, Bằng độc quyền KDCN). Sự thay đổi này làm ảnh hưởng lớn đến doanh nghiệp khi thủ tục đăng ký NH và KDCN tại Việt Nam trải qua một thời gian rất dài để có được văn bằng.

Việc thay đổi điều kiện hỗ trợ từ “quyết định chấp nhận đơn hợp lệ” sang “có văn bằng bảo hộ” này đã làm giảm ý nghĩa và hiệu quả của chính sách. Thời gian chờ đợi để nhận hỗ trợ tăng từ 2-4 tháng lên 20-22 tháng. Đây cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến việc từ khi áp dụng điều kiện hỗ trợ mới theo Nghị quyết số 08/2024/NQ-HĐND thì Tỉnh chưa nhận được bất cứ hồ sơ đề nghị hỗ trợ nào từ doanh nghiệp.

Thiếu chính sách cho các đối tượng quyền sở hữu trí tuệ quan trọng khác

Trong quá trình kinh doanh, có những đối tượng quyền SHTT khác rất quan trọng đối với doanh nghiệp cần hỗ trợ thúc đẩy đăng ký bảo hộ nhưng đến nay chưa được đề cập và thực hiện, như:

- Các giải pháp về chương trình máy tính, phần mềm máy tính. Đây là đối tượng của Quyền SHTT được pháp luật Việt Nam bảo hộ với danh nghĩa là Quyền tác giả (hay thường được doanh nghiệp gọi là Bản quyền).

- Các loại hình tác phẩm mỹ thuật ứng dụng cũng chưa được đưa vào chính sách hỗ trợ đăng ký SHTT. Tác phẩm mỹ thuật ứng dụng là tác phẩm được thể hiện bằng đường nét, màu sắc, hình khối có tính trang trí hoặc có tính ứng dụng, gắn liền với chức năng sử dụng, được thể hiện trên sản phẩm, đồ vật, phương tiện, công cụ, có khả năng sản xuất hàng loạt như: hình dáng của sản phẩm, họa tiết trang trí trên hàng dệt may, bao bì sản phẩm, đồ gia dụng,… Hiện nay, doanh nghiệp thường áp dụng hình thức bảo hộ tác phẩm mỹ thuật ứng dụng vào để bảo hộ cho bản thiết kế logo hoặc bản thiết kế bao bì sản phẩm của doanh nghiệp. Đặc điểm của đối tượng quyền tác giả nói chung và của loại hình bảo hộ tác phẩm mỹ thuật ứng dụng là thời gian đăng ký nhanh (khoảng 3-4 tháng là có giấy chứng nhận), thủ tục đăng ký đơn giản, điều kiện bảo hộ không phức tạp như điều kiện bảo hộ của các đối tượng khác, phạm vi bảo hộ rộng, thời gian bảo hộ dài hạn, không phải mất thêm các chi phí gia hạn. Tác phẩm mỹ thuật ứng dụng chỉ cần đáp ứng là tác phẩm do tác giả tự mình sáng tạo, không sao chép là có thể được cấp giấy chứng nhận, thời gian bảo hộ là suốt cuộc đời tác giả và tới 50 năm sau khi tác giả hoặc đồng tác giả (nếu có) qua đời.

Khoảng trống về thời gian thực hiện chính sách hỗ trợ

Giai đoạn từ năm 2020-2024, quá trình thực hiện chính sách hỗ trợ đăng ký bảo hộ SHTT tại tỉnh Trà Vinh đã bị gián đoạn trong hơn 7 tháng khiến doanh nghiệp không thể nộp hồ sơ đề nghị hỗ trợ kinh phí đăng ký.

Cụ thể, quá trình thực hiện chính sách hỗ trợ đăng ký bảo hộ SHTT tại tỉnh Trà Vinh giai đoạn 2020-2024 được thực hiện từ ngày 22/4/2019 theo nghị quyết số 80/2019/NQ-HĐND của HĐND Tỉnh. Tuy nhiên, đến ngày 8/12/2023, HĐND Tỉnh ban hành Nghị quyết số 26/2023/NQ-HĐND hủy bỏ hiệu lực thi hành của nghị quyết số 80/2019/NQ-HĐND; việc thực hiện chính sách hỗ trợ bị dừng thực hiện; Sở Khoa học và Công nghệ Tỉnh dừng tiếp nhận hồ sơ đề nghị hỗ trợ của doanh nghiệp.

Đến ngày 29/6/2024, HĐND tỉnh Trà Vinh mới ban hành Nghị quyết số 08/2024/NQ-HĐND quy định về mức hỗ trợ đăng ký bảo hộ TSTT áp dụng trên địa bàn tỉnh Trà Vinh. Chính việc chậm trễ ban hành văn bản triển khai chính sách hỗ trợ đăng ký SHTT như trên đã làm cho việc thực hiện chính sách bị gián đoạn hoàn toàn. Do vậy, trong năm 2024 toàn Tỉnh không thực hiện hỗ trợ kinh phí đăng ký SHTT cho bất cứ doanh nghiệp nào.

Về nhân lực cán bộ chuyên trách sở hữu trí tuệ

Nhân lực phụ trách chuyên môn và quản lý về SHTT của địa phương không chỉ có vai trò quan trọng trong hoạt động quản lý nhà nước đối với lĩnh vực SHTT của địa phương, mà còn có vai trò quan trọng trong quá trình thực hiện các chính sách hỗ trợ đăng ký bảo hộ SHTT của tỉnh Trà Vinh. Tuy nhiên, trong giai đoạn 2020-2024, cán bộ phụ trách về SHTT của Tỉnh còn thiếu về số lượng và còn hạn chế về chuyên môn nghiệp vụ.

Phòng Quản lý công nghệ của Sở KH&CN là đơn vị có chức năng: Tham mưu, giúp Giám đốc Sở thực hiện chức năng quản lý nhà nước về công nghệ, thị trường và doanh nghiệp KH&CN trên địa bàn Tỉnh theo quy định của pháp luật; hướng dẫn, theo dõi, đôn đốc việc thực hiện công tác quản lý KH&CN ở các sở, ngành, cấp huyện theo quy định của pháp luật; quản lý về SHTT, ứng dụng bức xạ và đồng vị phóng xạ, an toàn bức xạ và hạt nhân theo quy định của pháp luật. Mặc dù chức năng nhiệm vụ rất rộng, nhưng vì nhiều lý do khác nhau, nhiều thời điểm phòng chỉ có 3 cán bộ. Với số lượng cán bộ còn thiếu như vậy, Sở KH&CN đã gặp nhiều khó khăn trong quá trình triển khai các hoạt động quản lý, phát triển lĩnh vực SHTT tại địa phương.

Ngoài ra, cán bộ thuộc phòng quản lý chuyên ngành không được đào tạo chuyên sâu về SHTT trước khi tuyển dụng, bổ nhiệm. Trong khi đó ở Việt Nam, hoạt động đào tạo về SHTT được thực hiện trong các trường đại học, qua các khóa học ngắn hạn tại Cục SHTT hoặc các đơn vị liên kết với Cục SHTT nên cán bộ chuyên môn đang công tác tại phòng quản lý chuyên ngành rất khó để thu xếp thời gian tham dự.

Về áp dụng công nghệ thông tin trong triển khai chính sách

Mặc dù nền tảng công nghệ thông tin tại Việt Nam đã và đang phát triển rất mạnh mẽ, nhưng trong giai đoạn 2020-2024, tại Trà Vinh, các giải pháp về công nghệ thông tin chưa được ứng dụng vào quá trình thực hiện chính sách hỗ trợ đăng ký bảo hộ SHTT. Sở KH&CN còn thiếu nền tảng công nghệ thông tin để phục vụ việc tiếp nhận hồ sơ đề nghị hỗ trợ đăng ký bảo hộ SHTT tại địa phương, khiến các doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn trong quá trình tìm hiểu thủ tục và nộp hồ sơ đề nghị hỗ trợ.

Ngoài ra, Sở KH&CN cũng thiếu nền tảng để kết nối với các nguồn thông tin về SHTT của Cục SHTT để phục vụ cho quá trình tra cứu thông tin tư vấn hướng dẫn thủ tục cho doanh nghiệp, tra cứu thông tin xác thực các hồ sơ đăng ký SHTT của doanh nghiệp trên địa bàn Tỉnh. Việc thiếu nền tảng công nghệ thông tin quản lý chuyên ngành về SHTT cũng là một tồn tại, khó khăn làm ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện chính sách hỗ trợ đăng ký SHTT tại tỉnh Trà Vinh giai đoạn 2020-2024.

MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH HỖ TRỢ ĐĂNG KÝ BẢO HỘ SỞ HỮU TRÍ TUỆ TẠI TRÀ VINH

Trên cơ sở nghiên cứu tổng kết kết quả thực hiện chính sách hỗ trợ đăng ký bảo hộ SHTT tại tỉnh Trà Vinh giai đoạn 2020-2024, tác giả khuyến nghị một số giải pháp sau để Tỉnh thực hiện hiệu quả hơn nữa chính sách quan trọng này trong thời gian tới.

Một là, bổ sung, hoàn thiện nội dung chính sách hỗ trợ đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ

Bổ sung chính sách hỗ trợ đăng ký bảo hộ SHTT đối với các đối tượng khác của quyền SHTT như: Bảo hộ chương trình máy tính, phần mềm máy tính đối với các giải pháp phục vụ sản xuất, quản lý và phát triển kinh doanh; Bảo hộ tác phẩm mỹ thuật ứng dụng đối với việc bảo hộ cho thiết kế logo, nhãn mác, bao bì sản phẩm phục vụ hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

Thay đổi điều kiện áp dụng chính sách hỗ trợ kinh phí đăng ký bảo hộ SHTT đối với các đối tượng NH và KDCN là đối với các hồ sơ đăng ký đã được Cục SHTT ban hành quyết định chấp nhận đơn hợp lệ. Áp dụng điều kiện này để giúp doanh nghiệp nhanh chóng, kịp thời nhận được kinh phí hỗ trợ để từ đó có thêm nguồn lực đầu tư vào phát triển sản xuất kinh doanh.

Hai là, nâng cao trình độ cho cán bộ làm công tác quản lý về sở hữu trí tuệ và các doanh nghiệp tại địa phương

Cần tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn chuyên sâu cho cán bộ quản lý nhà nước tại Sở KH&CN, trung tâm hỗ trợ doanh nghiệp về các quy định pháp luật, quy trình đăng ký và quản lý TSTT. Xây dựng bộ tài liệu đào tạo chuẩn hóa, dễ tiếp cận, phục vụ đối tượng người dân, nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp nhỏ tại địa phương.

Tăng cường các hoạt động truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng về vai trò, giá trị của quyền SHTT thông qua báo chí, đài phát thanh - truyền hình địa phương, hội chợ công nghệ, ngày hội khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tại địa phương.

Cần có chính sách hỗ trợ đào tạo, cấp chứng chỉ, xây dựng mạng lưới cố vấn SHTT tại địa phương.

Ba là, áp dụng công nghệ vào tổ chức và thực hiện chính sách hỗ trợ đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ

Để thực hiện nhanh chóng, có hiệu quả các chính sách về SHTT tại địa phương, cần triển khai hệ thống đăng ký trực tuyến và cơ sở dữ liệu số: Phát triển hệ thống nộp hồ sơ đề nghị hỗ trợ kinh phí đăng ký bảo hộ SHTT trực tuyến tích hợp cơ sở dữ liệu để hỗ trợ tra cứu, nộp đơn, theo dõi tiến độ giải quyết hồ sơ.

Ứng dụng công nghệ mới trong quản lý và bảo vệ quyền SHTT: Sử dụng công nghệ chuỗi khối (Blockchain), trí tuệ nhân tạo (AI) trong quá trình thẩm định hồ sơ đăng ký SHTT nhằm đẩy nhanh quá trình thẩm, rút ngắn thời gian trả kết quả cho người nộp đơn.

Bốn là, tăng cường phân quyền tiếp nhận và thẩm định hồ sơ đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ cho địa phương

Trong bối cảnh nhu cầu đăng ký bảo hộ SHTT ngày càng gia tăng tại các địa phương, việc tập trung toàn bộ quy trình tiếp nhận và thẩm định hồ sơ tại Trung ương (Cục SHTT) đã bộc lộ một số hạn chế như: quá tải trong xử lý hồ sơ, thời gian xử lý kéo dài, thiếu tiếp cận kịp thời và hiệu quả đối với các tổ chức, cá nhân ở vùng sâu, vùng xa. Do đó, cần từng bước thí điểm phân quyền tiếp nhận và thẩm định hồ sơ đăng ký SHTT cho các Sở KH&CN cấp tỉnh. Trong lĩnh vực quản lý SHTT, phân cấp, phân quyền cho các địa phương là phù hợp với xu thế cải cách hành chính, đơn giản hóa thủ tục để nâng cao chất lượng phục vụ người dân và doanh nghiệp.

Giải pháp phân quyền tiếp nhận và thẩm định hồ sơ đăng ký SHTT thể hiện ở các công việc cụ thể như sau:

- Phân quyền tiếp nhận hồ sơ đăng ký: Cho phép các Sở KH&CN cấp tỉnh là đầu mối tiếp nhận, hướng dẫn và kiểm tra sơ bộ hồ sơ đăng ký SHTT (bao gồm NH, KDCN, SC/GPHI...).

- Tổ chức bộ phận chuyên môn đủ năng lực tại địa phương để thẩm định sơ bộ hồ sơ theo các tiêu chí rõ ràng, minh bạch; sau đó chuyển cho Cục SHTT thẩm định chuyên sâu và ra quyết định cấp văn bằng.

- Từng bước thí điểm việc thẩm định và cấp văn bằng bảo hộ cho các đối tượng đơn giản như NH tập thể, đặc biệt tại những tỉnh có đội ngũ chuyên môn tốt.

- Thiết lập hệ thống quản lý điện tử đồng bộ giữa Trung ương và địa phương để đảm bảo kết nối dữ liệu, thống nhất quản lý, tránh chồng chéo hoặc thất thoát thông tin.

Năm là, tăng cường vai trò của các tổ chức tư vấn trong việc tham gia vào quá trình thực hiện chính sách hỗ trợ

Các tổ chức tư vấn SHTT (các công ty luật, văn phòng đại diện SHTT) nổi lên với vai trò là cầu nối thiết yếu giữa cơ quan quản lý nhà nước và đối tượng thụ hưởng chính sách. Vai trò của họ được thể hiện rõ nét qua các khía cạnh:

- Là bộ lọc chuyên môn: Các tổ chức tư vấn tiến hành tra cứu, đánh giá sơ bộ khả năng bảo hộ của đối tượng SHTT, tư vấn cho chủ đơn về phương án đăng ký tối ưu. Điều này giúp sàng lọc các đơn không có khả năng được cấp văn bằng, tối ưu hóa việc sử dụng ngân sách hỗ trợ của địa phương, hướng nguồn lực vào những TSTT thực sự tiềm năng.

- Là kênh truyền thông hiệu quả: Các tổ chức tư vấn, thông qua mạng lưới khách hàng và các hoạt động nghiệp vụ của mình, có thể trở thành một kênh phổ biến, tuyên truyền chính sách hỗ trợ của địa phương một cách trực tiếp và thuyết phục đến đúng đối tượng cần.

- Là đối tác theo dõi và quản lý: Sau khi nộp đơn, các tổ chức tư vấn tiếp tục theo dõi quá trình xử lý đơn tại Cục SHTT, thay mặt chủ đơn trả lời các công văn, thông báo, và xử lý các vấn đề phát sinh cho đến khi có kết quả cuối cùng.

Vì vậy, tăng cường vai trò của các tổ chức tư vấn SHTT trong việc tham gia triển khai thực hiện các chính sách về SHTT tại địa phương chính là một trong những giải pháp nâng cao hiệu của của chính sách hỗ trợ đăng ký bảo hộ SHTT cho doanh nghiệp trong thời gian tới.

Tóm lại, việc triển khai đồng bộ các giải pháp nêu trên sẽ góp phần hoàn thiện hệ thống chính sách, nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách hỗ trợ đăng ký bảo hộ SHTT tại tỉnh Trà Vinh (cũ) nói riêng, Việt Nam nói chung, từ đó thúc đẩy đổi mới sáng tạo và nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Tài liệu tham khảo:

1. Cục Sở hữu trí tuệ (2019). Việt Nam gia nhập Thỏa ước La-hay về đăng ký quốc tế KDCN. https://ipvietnam.gov.vn/tin-tuc-su-kien/-/asset_publisher/7xsjBfqhCDAV/content/viet-nam-gia-nhap-thoa-uoc-la-hay-ve-ang-ky-quoc-te-kieu-dang-cong-nghiep?inheritRedirect=false)

2. HĐND tỉnh Trà Vinh (2019). Nghị quyết số 80/2019/NQ-HĐND ngày 12/4/2019 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị quyết số 11/2016/NQ-HĐND ngày 8/12/2016 ban hành Quy định một số chính sách ưu đãi, hỗ trợ đầu tư trên địa bàn tỉnh Trà Vinh.

3. HĐND tỉnh Trà Vinh (2023). Nghị quyết số 26/2023/NQ-HĐND ngày 8/12/2023 bãi bỏ các Nghị quyết của HĐND tỉnh quy định một số chính sách ưu đãi, hỗ tợ đầu tư trên địa bàn tỉnh Trà Vinh.

4. Lê Quang Vinh (2023). Đăng ký sáng chế ra nước ngoài: Đơn PCT hay Đơn Công Ước? http://bross.vn/newsletter/ip-news-update/Dang-ky-sang-che-ra-nuoc-ngoai:-Don-PCT-hay-Don-Cong-Uoc

5. Sở KH&CN tỉnh Trà Vinh (2008). Quyết định số 236/QĐ-SKHCN ngày 13/11/2018 ban hành quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các phòng chuyên môn, nghiệp vụ thuộc Sở.

6. Thủ tướng Chính phủ (2025). Quyết định số 1131/QĐ-TTg ngày 12/6/2025 ban hành danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm chiến lược.

7. WIPO (2024). Guide to the Madrid System International Registration of Marks under the Madrid Protocol. https://www.wipo.int/edocs/pubdocs/en/wipo-pub-455-2024-en-guide-to-the-madrid-system-international-registration-of-marks-under-the-madrid-protocol.pdf.

8. WIPO (2025), Madrid Agreement Concerning the International Registration of Marks. https://www.wipo.int/web/madrid-system/members/index