ThS. Bùi Thị Trà Ly

Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh, Đại học Thái Nguyên

Email: ly_tccb@tueba.edu.vn

Tóm tắt

Trong bối cảnh đẩy mạnh cải cách hành chính và hoàn thiện bộ máy quản lý nhà nước theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, việc nâng cao chất lượng hoạt động của chính quyền 2 cấp ở tỉnh Thái Nguyên có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Bài viết tập trung phân tích thực trạng tổ chức và hoạt động của chính quyền tại tỉnh Thái Nguyên; chỉ ra những kết quả đạt được và những tồn tại, hạn chế. Trên cơ sở đó, tác giả đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của chính quyền 2 cấp hướng tới xây dựng nền hành chính hiện đại, minh bạch, phục vụ tốt hơn nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Từ khóa: Hiệu lực, hiệu quả, hoạt động, chính quyền 2 cấp, Thái Nguyên

Summary

Amid the ongoing efforts to advance administrative reform and streamline the state management apparatus toward greater efficiency and effectiveness, enhancing the operational quality of the two-tier local government system in Thai Nguyen province has become a matter of strategic importance. This study examines the current organizational structure and operational performance of local authorities, highlighting both notable achievements and persisting challenges. Building upon this analysis, the paper proposes a set of practical and policy-oriented solutions aimed at strengthening the effectiveness and efficiency of local governance. These efforts are expected to contribute to the establishment of a modern, transparent, and service-oriented administration capable of better meeting the socio-economic development demands of the province.

Keywords: Effectiveness, efficiency, local governance, two-tier government system, Thai Nguyen Province

ĐẶT VẤN ĐỀ

Trong xu thế phát triển và hội nhập quốc tế sâu rộng hiện nay, yêu cầu đổi mới, sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy hành chính nhà nước theo hướng hoạt động hiệu lực, hiệu quả đang được đặt ra cấp thiết. Ở Việt Nam, việc tổ chức mô hình chính quyền 2 cấp tại một số địa phương, trong đó có tỉnh Thái Nguyên, được xem là một bước đi quan trọng nhằm thực hiện chủ trương đổi mới tổ chức chính quyền địa phương phù hợp với đặc thù phát triển kinh tế - xã hội và quản trị đô thị, nông thôn.

Tỉnh Thái Nguyên là trung tâm chính trị, kinh tế, giáo dục và khoa học -công nghệ của vùng trung du và miền núi phía Bắc, có vị trí chiến lược trong phát triển vùng. Trong quá trình thực hiện mô hình chính quyền 2 cấp, Thái Nguyên đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong cải cách hành chính, nâng cao chất lượng phục vụ người dân và doanh nghiệp, song vẫn còn tồn tại một số hạn chế về cơ chế phân cấp, năng lực đội ngũ cán bộ, cũng như việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, điều hành. Trước yêu cầu đổi mới và phát triển, việc nghiên cứu, đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của chính quyền 2 cấp ở tỉnh Thái Nguyên là cần thiết.

MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ CHÍNH QUYỀN 2 CẤP

Chính quyền 2 cấp là mô hình tổ chức chính quyền địa phương gồm cấp tỉnh và cấp xã, được xây dựng theo hướng tinh gọn, thống nhất và hiệu quả. Mô hình này được triển khai nhằm phân định rõ thẩm quyền, trách nhiệm giữa các cấp, giảm tầng nấc trung gian, nâng cao năng lực quản trị và hiệu quả phục vụ nhân dân. Về chức năng, cấp tỉnh đảm nhiệm vai trò định hướng, quản lý vĩ mô, ban hành cơ chế, chính sách, còn cấp xã trực tiếp tổ chức thực hiện, bảo đảm các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước được cụ thể hóa tại cơ sở. Nhờ vậy, chính quyền 2 cấp tạo ra sự liên thông, thông suốt trong quản lý đồng thời phát huy tính chủ động, sáng tạo của cấp cơ sở.

Theo Kết luận số 202-KL/TW ngày 31/10/2025 của Bộ Chính trị, chính quyền 2 cấp là mô hình phù hợp trong giai đoạn hiện nay, góp phần tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị, đặc biệt là trong bối cảnh đẩy mạnh chuyển đổi số và cải cách hành chính. Bộ Chính trị nhấn mạnh việc tiếp tục tăng cường năng lực cho cấp xã, chuyển từ “quản lý” sang “quản trị và kiến tạo phát triển”, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Như vậy, về tổng thể, mô hình chính quyền 2 cấp vừa thể hiện tính tập trung, thống nhất của bộ máy nhà nước, vừa bảo đảm tính linh hoạt, gần dân, sát thực tiễn, góp phần xây dựng nền hành chính hiện đại, hiệu lực và phục vụ.

THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG CỦA CHÍNH QUYỀN 2 CẤP Ở TỈNH THÁI NGUYÊN

Sau hơn 4 tháng chính thức triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp (tỉnh và xã) kể từ ngày 1/7/2025, Thái Nguyên đã bước đầu vận hành ổn định, thông suốt và đạt được nhiều kết quả tích cực, dù vẫn còn đối mặt với không ít khó khăn, thách thức. Về tổ chức bộ máy và phạm vi quản lý, việc sáp nhập đơn vị hành chính đã làm quy mô địa bàn và dân số tăng lên đáng kể. Số lượng đầu mối công việc giữa các sở, ban, ngành và cấp xã tăng mạnh từ 17 đầu mối cấp huyện trước đây lên 92 đầu mối cấp xã hiện nay. UBND cấp xã được giao thêm nhiều nhiệm vụ với mức độ phân cấp, phân quyền sâu hơn, song đội ngũ cán bộ còn thiếu và kiêm nhiệm nhiều công việc khác, đặc biệt trong các lĩnh vực dân tộc, tôn giáo và an sinh xã hội. Nhiều công chức cấp xã mới được bổ nhiệm, còn thiếu kinh nghiệm thực tiễn, chưa nắm chắc quy trình, dẫn đến hiệu quả triển khai chưa đồng đều giữa các địa phương. Tuy vậy, với tinh thần chủ động và quyết liệt, hệ thống chính trị của Thái Nguyên đã thể hiện năng lực điều hành linh hoạt, vượt qua nhiều áp lực thực tiễn (Sơn Hào, 2025). Bộ máy chính quyền được cơ cấu lại theo hướng tinh gọn, chuyên nghiệp hơn, tạo điều kiện thuận lợi trong việc phân cấp và nâng cao tính chủ động cho các địa phương. Mô hình này không chỉ góp phần nâng cao chất lượng phục vụ nhân dân mà còn giúp tỉnh chủ động hơn trong chỉ đạo, điều hành các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội (Minh Huế, 2025).

Về cải cách hành chính và chuyển đổi số, Thái Nguyên hiện nằm trong nhóm dẫn đầu cả nước về giải quyết thủ tục hành chính trực tuyến và cung cấp dịch vụ công (Báo và Phát thanh, Truyền hình Thái Nguyên, 2025). Từ khi mô hình 2 cấp được áp dụng, không có thủ tục hành chính tồn đọng ở cấp tỉnh và cấp xã. Các Trung tâm Phục vụ hành chính công và Bộ phận “một cửa” cấp xã hoạt động hiệu quả, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp tiếp cận dịch vụ công nhanh chóng, minh bạch.

Hình: Kết quả xử lý hồ sơ của UBND tỉnh Thái Nguyên sau sắp xếp

Nguồn: Cổng Dịch vụ công quốc gia, 2025

Kết quả xử lý hồ sơ của UBND tỉnh Thái Nguyên sau khi thực hiện mô hình chính quyền 2 cấp cho thấy sự thay đổi rõ rệt về chất lượng phục vụ và mức độ hài lòng của người dân, doanh nghiệp. Việc không còn tồn đọng thủ tục hành chính ở cả cấp tỉnh và cấp xã phản ánh khả năng điều hành linh hoạt, tinh gọn và hiệu quả của bộ máy hành chính sau sáp nhập. Đặc biệt, tỷ lệ hồ sơ được giải quyết đúng và trước hạn đạt mức cao, thể hiện nỗ lực mạnh mẽ của chính quyền trong việc nâng cao tinh thần trách nhiệm, kỷ luật, kỷ cương hành chính và phục vụ nhân dân theo hướng “lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm”.

Bên cạnh đó, chuyển đổi số trong cải cách hành chính đã trở thành một trong những trụ cột quan trọng thúc đẩy hiệu quả quản lý nhà nước. Thái Nguyên đã triển khai đồng bộ các nền tảng số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và phân tích dữ liệu lớn (Big Data) để theo dõi tiến độ, đánh giá hiệu suất xử lý hồ sơ, qua đó giảm đáng kể thời gian và chi phí cho người dân. Việc tích hợp, đồng bộ dữ liệu giữa các sở, ban, ngành đã giúp hạn chế tình trạng chồng chéo, nâng cao tính minh bạch và khả năng giám sát của người dân đối với hoạt động công vụ.

Một điểm nổi bật khác là hoạt động của Trung tâm Phục vụ hành chính công tỉnh và Bộ phận “một cửa” cấp xã được tổ chức khoa học, thân thiện, ứng dụng công nghệ số toàn diện trong tiếp nhận và trả kết quả hồ sơ. Mô hình này không chỉ giúp chuẩn hóa quy trình xử lý thủ tục hành chính mà còn tạo môi trường làm việc hiện đại, thúc đẩy phong cách phục vụ chuyên nghiệp của đội ngũ cán bộ, công chức.

Sự thay đổi này cũng kéo theo tác động lan tỏa tích cực đến phát triển kinh tế - xã hội, khi môi trường đầu tư, kinh doanh được cải thiện rõ rệt. Các doanh nghiệp mới thành lập tăng lên, thời gian đăng ký kinh doanh, cấp phép đầu tư được rút ngắn đáng kể. Người dân có thể dễ dàng thực hiện các thủ tục thiết yếu như đăng ký hộ tịch, đất đai, y tế, giáo dục... thông qua cổng dịch vụ công trực tuyến mà không cần phải đến cơ quan nhà nước.

Nhờ vậy, Thái Nguyên không chỉ duy trì vị thế là một trong những địa phương dẫn đầu cả nước về cải cách hành chính và chuyển đổi số, mà còn trở thành hình mẫu về xây dựng chính quyền điện tử, hướng tới chính quyền số và xã hội số toàn diện. Thành công này là minh chứng rõ nét cho việc mô hình chính quyền 2 cấp đã phát huy hiệu quả thực chất, góp phần củng cố niềm tin của người dân vào chính quyền, tạo nền tảng vững chắc cho phát triển bền vững trong giai đoạn mới.

Tuy nhiên, qua đánh giá thực tế, quá trình triển khai mô hình chính quyền 2 cấp và chuyển đổi số tại Thái Nguyên vẫn còn bộc lộ một số hạn chế cần được nhìn nhận một cách khách quan để tiếp tục hoàn thiện trong thời gian tới. Trước hết, về đội ngũ cán bộ, công chức, tình trạng mất cân đối trong phân bổ nhân lực vẫn diễn ra ở nhiều địa phương; có nơi thừa cán bộ hành chính, trong khi nơi khác lại thiếu nhân lực chuyên môn, đặc biệt là ở các lĩnh vực kỹ thuật, công nghệ thông tin và xử lý dữ liệu số. Bên cạnh đó, chất lượng và cơ cấu cán bộ chưa đồng đều, nhiều cán bộ ở vùng sâu, vùng xa còn hạn chế về kỹ năng số, khả năng ứng dụng công nghệ trong giải quyết thủ tục hành chính, dẫn đến hiệu quả công việc chưa tương xứng với yêu cầu cải cách và chuyển đổi số hiện nay.

Về thể chế và khung pháp lý, mặc dù đã có nhiều văn bản hướng dẫn và quy định được ban hành nhằm thúc đẩy công tác cải cách hành chính nhưng vẫn còn tồn tại những khoảng trống pháp lý trong các lĩnh vực then chốt như đất đai, đầu tư, xây dựng và cấp phép hoạt động. Những bất cập này khiến chính quyền địa phương gặp không ít khó khăn trong việc xử lý các tình huống thực tế, đặc biệt là đối với những vấn đề mới phát sinh trong quá trình sáp nhập đơn vị hành chính và triển khai mô hình chính quyền 2 cấp. Việc thiếu thống nhất, chồng chéo hoặc chưa rõ ràng giữa các quy định đôi khi dẫn đến tình trạng lúng túng, e dè trong thực thi công vụ, làm giảm tính linh hoạt và chủ động của chính quyền cơ sở.

Ngoài ra, về tư duy quản trị và phương thức điều hành, mặc dù mô hình chính quyền 2 cấp hướng đến tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, song ở một số địa phương, cấp xã vẫn còn nặng về tư duy “quản lý hành chính” thuần túy, chưa thực sự chuyển sang vai trò “chính quyền kiến tạo và phục vụ”. Điều này thể hiện qua việc còn thiếu các sáng kiến, giải pháp mang tính chủ động trong phát triển kinh tế - xã hội, hỗ trợ doanh nghiệp và cải thiện môi trường đầu tư. Việc ứng dụng công nghệ số trong quản lý còn dừng ở mức thực hiện theo chỉ đạo hành chính, chưa trở thành động lực nội sinh thúc đẩy đổi mới quản trị địa phương.

Những hạn chế trên cho thấy, bên cạnh những kết quả đáng ghi nhận, Thái Nguyên vẫn cần tiếp tục hoàn thiện cả về thể chế, con người và tư duy điều hành để đảm bảo mô hình chính quyền 2 cấp và quá trình chuyển đổi số được vận hành đồng bộ, bền vững và thực sự hướng tới phục vụ người dân, doanh nghiệp.

Nhìn chung, mô hình chính quyền 2 cấp tại Thái Nguyên đang đi đúng hướng, từng bước ổn định và phát huy hiệu quả tích cực, đặc biệt trong lĩnh vực cải cách hành chính, chuyển đổi số và phục vụ nhân dân. Tuy nhiên, để mô hình này thực sự trở thành chính quyền kiến tạo - phục vụ, Tỉnh cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế phân quyền, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số đồng thời khuyến khích sự chủ động, sáng tạo của cấp xã trong quản trị và phát triển địa phương.

GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU LỰC, HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CHÍNH QUYỀN 2 CẤP Ở TỈNH THÁI NGUYÊN

Để khắc phục những hạn chế còn tồn tại và phát huy tối đa hiệu quả của mô hình chính quyền 2 cấp gắn với chuyển đổi số, tỉnh Thái Nguyên cần tập trung triển khai một số nhóm giải pháp đồng bộ và thực chất sau:

Thứ nhất, về đội ngũ cán bộ, công chức.

Cần thực hiện rà soát tổng thể, đánh giá thực trạng phân bổ và năng lực của đội ngũ tại từng cấp chính quyền để có kế hoạch sắp xếp, điều chuyển nhân sự hợp lý, khắc phục tình trạng nơi thừa, nơi thiếu. Cùng với đó, Tỉnh cần đẩy mạnh đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng số, kỹ năng quản trị dữ liệu và ứng dụng công nghệ thông tin cho cán bộ, công chức, đặc biệt là ở cấp xã và khu vực vùng sâu, vùng xa. Việc tổ chức các lớp tập huấn chuyên đề về chuyển đổi số, quản lý dữ liệu, sử dụng nền tảng số trong giải quyết thủ tục hành chính sẽ góp phần nâng cao năng lực thực thi công vụ, đáp ứng yêu cầu của chính quyền điện tử và hướng tới chính quyền số. Song song với đó, Thái Nguyên cũng nên có chính sách thu hút, đãi ngộ và giữ chân nhân tài công nghệ thông tin, tạo điều kiện để lực lượng này tham gia trực tiếp vào quá trình thiết kế, vận hành và giám sát các hệ thống số của tỉnh.

Thứ hai, về thể chế và khung pháp lý.

Tỉnh cần chủ động rà soát, đề xuất Trung ương ban hành hoặc sửa đổi, bổ sung các quy định còn thiếu, chưa thống nhất trong lĩnh vực đất đai, đầu tư, xây dựng, cấp phép và quản lý doanh nghiệp. Đồng thời, cần tăng cường phân cấp, ủy quyền rõ ràng giữa các cấp chính quyền, bảo đảm tính linh hoạt và tự chủ cho địa phương trong xử lý các vấn đề thực tế. Thái Nguyên cũng nên xây dựng cơ chế phản hồi chính sách nhanh giữa cơ quan hành chính và người dân, doanh nghiệp thông qua nền tảng số, giúp kịp thời phát hiện những bất cập trong quy trình và đề xuất điều chỉnh phù hợp.

Thứ ba, về tư duy quản trị và phong cách điều hành.

Cần chuyển mạnh từ “quản lý hành chính” sang “chính quyền phục vụ và kiến tạo phát triển”. Chính quyền cấp xã, cấp huyện cần chủ động xây dựng kế hoạch hành động cụ thể nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương; phát huy tinh thần sáng tạo, dám nghĩ, dám làm của cán bộ trong thực thi nhiệm vụ. Việc ứng dụng công nghệ số cần được coi là công cụ thiết yếu giúp tối ưu hóa quản lý, nâng cao hiệu quả điều hành và cải thiện chất lượng phục vụ người dân. Đặc biệt, cần khuyến khích cán bộ địa phương tham gia các chương trình “chuyển đổi số cộng đồng”, qua đó lan tỏa tư duy đổi mới và nâng cao nhận thức số cho toàn xã hội.

Thứ tư, về giám sát, đánh giá kết quả.

Cần tăng cường giám sát, đánh giá kết quả cải cách hành chính và chuyển đổi số theo hướng định lượng, công khai và minh bạch. Việc sử dụng dữ liệu thời gian thực từ Cổng Dịch vụ công, Hệ thống phản ánh kiến nghị và các nền tảng số của Tỉnh để đánh giá hiệu suất công vụ, mức độ hài lòng của người dân sẽ giúp chính quyền điều chỉnh chính sách kịp thời, hiệu quả hơn.

Với việc triển khai đồng bộ các giải pháp trên, Thái Nguyên có thể tiếp tục củng cố vị thế là một trong những địa phương đi đầu cả nước trong cải cách hành chính và chuyển đổi số đồng thời hoàn thiện mô hình chính quyền 2 cấp theo hướng hiện đại, minh bạch, phục vụ tốt nhất nhu cầu của người dân và cộng đồng doanh nghiệp.

Tài liệu tham khảo

1. Báo và Phát thanh, Truyền hình Thái Nguyên (2025). Thái Nguyên giữ tốp đầu về chỉ số phục vụ người dân, https://giasang.thainguyen.gov.vn/chuyen-doi-so/thai-nguyen-giu-top-dau-ve-chi-so-phuc-vu-nguoi-dan-69579.

2. Cổng Dịch vụ công Quốc Gia (2025). Bộ chỉ số phục vụ người dân, doanh nghiệp trong thực hiện TTHC, cung cấp dịch vụ công, https://dichvucong.gov.vn/p/home/dvc-index-tinhthanhpho-tiendogiaiquyet.html.

3. Minh Huế (2025). Thái Nguyên vận hành hiệu quả chính quyền 2 cấp, https://tapchicongthuong.vn/thai-nguyen-van-hanh-hieu-qua-chinh-quyen-2-cap-277040.htm.

4. Sơn Hào (2025). Chính quyền 2 cấp tại Thái Nguyên: Vượt thách thức, hướng đến phục vụ và kiến tạo, https://baochinhphu.vn/chinh-quyen-2-cap-tai-thai-nguyen-vuot-thach-thuc-huong-den-phuc-vu-va-kien-tao-102250905175321818.htm.